ریفلاکس چیست و درمان آن چگونه است؟

ریفلاکس¹ چیست و درمان آن چگونه است ؟

farshiddb@gmail.com از : دکترفرشید دبیرزاده

توجه : این مطلب به زبان ساده جهت استفاده عموم مردم نوشته شده است تا شاید بیماران مبتلا ، هرکجا که باشند، با دانستن این اطلاعات ، درد و رنج و همچنین هزینه کمتری برای مقابله با آن تحمل کنند. این مطلب جایگزینی برای مشاوره با پزشک محسوب نمی شود.

ریفلاکس بیماری گوارشی بسیار شایعی است به طوری که 14 تا 20 درصد از بزرگسالان در امریکا به آن مبتلا هستند. در طی این بیماری ، بازگشت محتویات معده به مری باعث علائمی ناراحت کننده در بیمار می شود . شایعترین این علائم سوزش سردل (" برسوزه" ) است . معمولا" حملات سوزش سردل باید حداقل دوبار در هفته رخ دهند ( یا اینکه عوارض بیماری پدیدارشده باشد ) تا بتوان به آن، بیماری ریفلاکس اطلاق کرد. این بیماری عوارضی در خارج از دستگاه گوارش هم دارد که التهاب حنجره ( لارنژیت ) و همچنین سرفه مزمن از شایعترین این عوارض هستند. پس پزشکان هنگام مواجهه با لارنژیت یا سرفه مزمن یا حتی آسم باید به فکر این بیماری هم باشند. ریفلاکس اگر پیشگیری و درمان نشود و به مدت بسیارطولانی و شدید ادامه یابد، گاهی می تواند باعث التهاب مری ، چسبندگی و تنگ شدن مری ، تغییرات بدخیم در پوشش داخلی انتهای تحتانی مری و یا حتی نوعی از سرطان مری گردد. باید توجه داشت که هر ترش کردنی ریفلاکس نیست و اگر شکی دراین زمینه دارید باید جهت اطمینان به پزشک مراجعه کنید.

پرخوری ، چاقی ، مصرف الکل ، استعمال دخانیات ، دیرتخلیه شدن معده ، افزایش ترشحات به ویژه ترشحات اسیدی معده ( مثلا" به علت استرس های روحی ) ، ضعف دریچه تحتانی مری ( در محل اتصال مری به معده ) ، کم بودن حرکات دودی مری ، از جمله عواملی هستند که احتمال بروز و تشدید این بیماری را زیاد می کنند ولی تاثیر عوامل ژنتیکی نیز دراین زمینه غیرقابل انکار است.

شایعترین علت سوزش سردل ، ریفلاکس است ولی عوامل نادر دیگری هم برای این سوزش وجود دارد. وقتی که علائم ریفلاکس مشخص باشند و بیمار هم به درمان پاسخ دهد لزومی به انجام آزمایشات اضافی مانند اندوسکوپی برای تایید تشخیص بیماری وجود ندارد. بعد از سوزش سردل ، شایع ترین علائم ریفلاکس عبارتند از : ترش کردن ، اشکال در هضم غذا ، و درد در قفسه سینه .البته بیماران و پزشکان باید بسیار مواظب باشند که برخی علائم مثل درد قفسه سینه ناشی ازبیماری های قلبی را به ریفلاکس یا سایر مشکلات مری ، معده ، و اثنی عشر یا کیسه صفرا نسبت ندهند!

چه تغییراتی در شیوه زندگی، میزان بروز و عود ریفلاکس را کم می کند ؟

1 - پرهیزیا عدم افراط در مصرف غذاهای اسیدی یا محرک مانند مرکبات ( پرتقال ، لیموترش ، ... ) ، پیاز ، غذاهای تند.

2 - پرهیزیا عدم افراط در مصرف غذاهایی که باعث ریفلاکس می شوند مانند غذاهای سرخ شده یا چرب ، قهوه ، چای ، و نوشابه های گازدار یا حاوی کافئین ، شکلات، نعناع.

3 - پرهیز از کشیدن سیگار.

4 - کاستن از وزن در کسانی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند و یا شروع علائم ریفلاکس در آنان با افزایش وزن ( حتی در طیف وزن نرمال ) همراه بوده است.

5 - کاستن از مصرف الکل

6 - درکسانی که علائم ریفلاکس در طول شب به سراغشان می آید پرهیز از خوردن غذا طی سه ساعت قبل از خواب و نیز بالاتر آوردن سرتخت مفید است.

7 - درکسانی که ریفلاکس بیشتر متعاقب خوردن غذا به سراغشان می آید، افزایش نوبت های غذا خوردن و کاهش مقدار غذایی که درهرنوبت مصرف می شود مفید است . این افراد نباید بلافاصله بعد از غذا خوردن دراز بکشند.

8 - کسانی که دچار چاقی شکم هستند نباید از کمربندهای محکم استفاده کنند.

9 – اجتناب از استرس های روحی

درمان دارویی

اصل اساسی در درمان دارویی ریفلاکس استفاده از داروهایی است که هرچه بیشتر بتوانند اسیدیته ترشحات معده را کاهش دهند. دراین مورد داروهای فراوان از جمله " امپروازول "² ، " رانی تی دین"³ ، "سایمتیدین"⁴ وجود دارد. از آنجا که داروهایی مانند امپرازول ، اسید معده را بهتر کاهش می دهند ، بنابراین در درمان ریفلاکس نیز بر داروهایی مانند رانی تی دین و سایمتیدین ارجحیت دارند( قدرت رانی تی دین و سایمتیدین در کاستن از اسید معده، کمتر است ). علاوه براین از داروهایی که به نام " آنتی اسید " معروفند نیز برای درمان علائمی که دراین میان به طور ناگهانی بروزمی کنند استفاده می شود زیرا تاثیر آنتی اسیدها ( مانند " الومینیوم ام جی"⁵ ) فوری و مستقیم و برروی اسید موجود در معده است ولی داروهایی مانند امپروازول بعد ازمدت یک تا دو ساعت اثرکرده و مانع ترشح اسید بیشتر به معده می شوند ولی قادر به خنثی کردن اسید موجود درمعده نیستند.

خوشبختانه داروهایی مانند " امپروازول " حتی اگر در درازمدت مصرف شوند ، عوارض جانبی زیادی ندارند. داروهای " آنتی اسید" هم جذب چندانی از طریق دستگاه گوارش ندارند. از عوارض نادر داروهای گروه " امپروازول " درصورت استفاده به مدت طولانی ( چندین سال ) می توان از مختصری اختلال درجذب کلسیم و در نتیجه افزایش احتمال شکستگی لگن ( عمدتا" درسنین بالای 50 سال ) و نیز احتمال کاهش مقاومت بدن دربرابربرخی باکتری های گوارشی نام برد. البته در دوره های درمانی معمول که چند هفته تا چند ماه طول می کشد ، چنین عوارضی معمول نیست.

در زنان حامله تجویز رانی تی دین بر امپروازول ارجحیت دارد.

روش های جراحی نیز برای این بیماران وجود دارد که معمولا" در صورت عدم پاسخ به سایرروش های درمانی ، از آن استفاده می کنند.

حال به عنوان مثال در بیماری که علائم مشخص داشته و دچار عوارض ریفلاکس هم نشده باشد می توان این چنین درمان کرد:

1 – تغییر در شیوه زندگی مانند کاهش وزن، عدم مصرف غذاهای تند ، عدم مصرف دخانیات ، اجتناب از استرسهای عصبی، ... (به یاد داشته باشیم که تغییر شیوه زندگی معمولا" به تنهایی همه علائم را از بین نمی برد ).

2 – مصرف روزانه یک کپسول 20 میلی گرمی امپرازول نیم ساعت قبل از صبحانه جمعا" به مدت 2 تا 8 هفته متوالی . بعد از آن بسیاری از پزشکان توصیه می کنند که مقدار این دارو به کمترین حدی که می تواند علائمی مانند سوزش سردل را کنترل کند، کاهش داده شده و ادامه یابد.

3 – جویدن و بلعیدن دوقرص آنتی اسید هنگام بروز علائم و تکرار آن بعد از چند دقیقه در صورت لزوم. البته برخی پزشکان توصیه می کنند که در دوره حاد بیماری ، دوقرص نیز نیم ساعت بعد از غذا و دوقرص هم نیم ساعت قبل از خواب مصرف شود.

به این ترتیب بهترین توصیه برای این بیماران آنست که همواره داروی شان را بهمراه داشته باشند تا در صورت نیاز بتوانند فورا" از آن استفاده کنند.

امپرازول در ایران به صورت کپسول هایی در بسته های 14 تایی در داروخانه ها وجود دارد و قیمت هر بسته 14 تایی آن در حدود 1100 تا 1200 تومان است. این نوع از امپرازول ساخت ایران است. فروش این دارو در ایران بدون نسخه پزشک ممنوع است ولی بسیاری از داروخانه ها علی رغم این ممنوعیت ، بدون نسخه اقدام به فروش آن می کنند.

یکی از نام های تجاری امپرازول در امریکا " پری لوزک "⁶ است و بدون نسخه هم در این کشور به طور قانونی به فروش می رسد. برای مثال در داروخانه های زنجیره ای " والگرینز "⁷ ، به صورت بسته های 14 یا 28 یا 42 تایی موجود است . این نوع " پری لوزک " ساخت سوئد بوده و قیمت بسته 14 تایی آن حدود 12 دلار ، قیمت بسته 28 تایی آن حدود 19 دلار ، وقیمت بسته 42 تایی آن حدود 27 دلار است. هر دلار در زمان نگارش این مطلب ( بهمن ماه 1388 برابر با ژانویه 2010 ) حدود 1000 تومان در ایران داد و ستد می شود. امپروازول تحت نام ژنریک یا علمی خود ( امپروازول ) با قیمت کمتری توسط شرکت " والگرینز " بدون نسخه عرضه می گردد. اصولا" داروها تحت نام علمی خود ارزانترند.

فروش قرص های آنتی اسید ( آلومینیوم ام جی ) در داروخانه های ایران ، بدون نسخه ، مجاز و قیمت هر ورق 10 تایی آن حدود 60 تومان است. این دارو به شکل شربت (سوسپانسیون) هم در ایران موجود است. هر شیشه 240 میلی لیتری این شربت ساخت ایران ، حدود 600 تومان به فروش می رسد.

قرص های آنتی اسید در امریکا با مارک های مختلف و در بسته بندی های بسیار متنوع موجود است . برای مثال شیشه های 150 عددی این قرص که توسط شرکت معتبر " جی اس کی "⁸ در امریکا ساخته وعرضه می گردد ، به قیمت 4 دلار و با نام تجاری " تامز"⁹ در داروخانه های زنجیره ای " والگرینز " موجود است. البته انواعی از این مارک که با کلسیم غنی شده اند هم وجود دارد که در شیشه های 60 عددی به قیمت 4 دلار فروخته می شود. آنتی اسیدها با اسامی تجاری دیگری مانند " ماولاکس"¹⁰ و " الکاسلتزر"¹¹ و همچنین به شکل شربت ( سوسپانسیون ) وجود دارند.

تذکر:

در نگارش این مطلب از مقالات مجله پزشکی " نیوانگلند " و نیز استعلام از داروخانه های ایران و داروخانه های زنجیره ای " والگرینز " امریکا نیز استفاده شده است.

نگارنده هیچ ارتباط اقتصادی با داروخانه ها یا شرکت های دارویی که نامشان در اینجا آمده است ، ندارد.

نقل تمام یا بخشی از این مطلب ، در صورت ذکر ماخذ ، آزاد است.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1 - Reflux

2 – Omeprazole

3 – Ranitidine

4 – Cimetidine

5 – Aluminium MG

6 – Prilozec

7 – Walgreens

8 – GSK

9 – TUMS

10 – Maalox

11 – Alka Seltzer